Menopoz

Menopoz Nedir?

Menopoz, yumurtalıkların yumurtlama fonksiyonunun kalıcı kaybı sonucu gelişen, adet kanamalarının kalıcı olarak ortadan kalkması halidir. Başka bir neden olmaksızın bir yıl süresince adet görmeyen kadının menopoza girdiği söylenebilir. Kadının hormonal, biyolojik bir takım değişiklikler yaşadığı, bunların sonucunda da menopoz belirtilerinin gözlendiği dönem ise perimenopoz olarak adlandırılır. Perimenopoz, belirtilerin başladığı zamandan, son adetten 1 yıl sonrasına kadar geçen süreyi kapsar, 6 aydan, 5-6 yıla kadar uzayan bir süre olabilir. Belirtilerin başlamasından tam menapoza kadar geçecek süreyi söyleyebilmek maalesef şimdilik mümkün değildir.

Menopoz Belirtileri Nelerdir?

Perimenopoz dönemi kadının yumurtalıklarının estrojen ve progesteron üretiminin yavaş yavaş azalmaya başladığı dönemdir ve belirtiler de bu hormonların azalması, bazen de bir az, bir çok düzensiz üretilmesi sonucunda oluşur. Bu hormonların, kadının gebe kalması, adet kanamalarının oluşmasındaki temel fonksiyonlar dışında, dolaşım sistemi, ürogenital sistem, kemikler, cilt gibi birçok sisteme etkileri vardır. Bazı kadınlar herhangi bir perimenopozal belirti yaşamazken, %75’i az veya çok bir takım belirtiler yaşar. En sık görülen belirtiler arasında düzensiz adet kanamaları, ateş basmaları, gece terlemeleri, uyku bozuklukları, ani duygu durum değişiklikleri, libidoda azalma, kilo almaya yatkınlık, konsantrasyon güçlüğü, vajinal kuruluk hissi sayılabilir.

Menopoz tanısı genellikle geriye dönük, bir yıllık adetsiz dönem sonrasında konulur. Hormon düzeyleri çok değişiklik gösterdiğinden tek bir hormon değeriyle tanı konulamaz. En az 6 ay arayla 2 kez ölçülen FSH değeri 40 IU/ml ve üstünde ise yine menopoz düşünülebilir. Doğum kontrol hapı veya başka bir hormon ilacı alan kadında FSH düzeyleri yanıltıcı olur.

Doğal menopoz dışında cerrahi, ilaçlar, radyoterapi ile de yumurtalıkların harabiyeti sonucunda menopoz gelişebilir. Bu hasta grubunda hem geçiş dönemi sorunları daha fazla görülür, hem de menopozla artan sağlık riskleri daha fazla olur. Özellikle bu hasta grubunda menopozu doğal menopoz yaşına kadar ilaçlarla ötelemek çok daha faydalı olmaktadır.

Hangi Etkenler Menopozu Öne Çeker? Sigaranın Bunda Rolü Var mı?

(Diğer maddeleri de sıralayalım ancak sigarayı biraz daha geniş tutabiliriz)

Menopoz yaşı 40-58 arasında değişmekle beraber ülkemizde ortalama yaş 48-49 civarındadır. Tarih boyunca kadının beklenen yaşam süresi artarken, ortalama menopoz yaşında bununla orantılı bir artış, değişiklik olmamıştır. Bu nedenle menopoz sonrası yaşam süresi gün geçtikçe kadın yaşamının daha büyük bir dönemini kapsar hale gelmiştir. Ortalama yaşam süresinin 50 yıl olduğu dönemlerde menopozda geçen süre 2-3 yıl olurken, 75 yaşında bir kadının yaşamının yaklaşık 25 yılı menopozda geçmektedir.

Menopoz yaşını etkileyen faktörleri belirlemek için birçok çalışma yapılmış. Genetik, etnik, coğrafi konum,  sosyokültürel düzey farklılıkları, çevresel faktörler, fizik aktivite, sigara, beslenme alışkanlıkları, vücut kitle indeksi, ilk adet yaşı, çocuk sayısının etkileri araştırılmış. Henüz bu faktörlerden ailesel durum ve sigara kullanımı hariç hiçbirinin kesin ilişkisi gösterilememiştir.

Annenin menopoza girdiği yaş kızının durumu için güçlü bir belirleyicidir. Geniş ailede ise, bir kadının erken veya geç menopoza girmesi belirleyici bir faktör olmazken, genel olarak ailenin kadınlarının çoğunun erken veya çoğunun geç menopoza giriyor olması benzer menopoz yaşı beklentisi oluşturabilir.

Sigara kullanımı aynı durumdaki diğer kadınlara göre menopoz yaşını yaklaşık 2 yıl erkene çeker. Yine sigara kullanan kadınlarda perimenopoz süresi kısalır. Sigara dumanındaki polisiklik aromatik hidrokarbonlar yumurtalıktaki foliküller (yumurtalar) için toksiktir. Bu da sigara içenlerdeki yumurtaların erken kaybına ve erken menopoza neden olur. Sigara içenlerde karaciğerin ilaçları, enzimleri metabolize etme, yıkma hızı da artmıştır. Bu durumda var olan estrojen de hızlı yıkılır ve estrojen seviyeleri düşer.  Son olarak da sigaranın doğrudan antiestrojen etkisi vardır. Bu da estrojen seviyelerini düşürür. Görüldüğü gibi sigara kullanımı birkaç farklı nedenle erken menopoza yol açmaktadır.

Menopozu Ötelemek Mümkün mü?

Doğal menopozu ötelemek için yapılabilecek en etkili hareket sigara içmemek veya içiliyorsa bırakmak olacaktır.

Kimyasallara ve stresörlere (gece nöbetleri, uzun çalışma süreleri, uzun süre ayakta çalışmak, ağır işler) olabildiğince az maruz kalmak, düzenli fizik aktivite, karbonhidrattan fakir, proteinden zengin, posalı, fitoestrojenlerden zengin diyetin menopoz yaşını ötelediği düşünülmekle birlikte çalışmalar devam etmektedir. Menopozu ötelemekle ilgili etkileri kesinleştirilemese de bu yaş dönemi kadınını kronik hastalıklara karşı korumada önemli faktörler oldukları bilinmektedir.

Hastanın durumuna göre estrojen veya estrojen  + progesteron verilerek de menopoz ötelenebilir. Bu şekilde hormon yerine koyma tedavisi hasta için bireyselleştirilerek yapılır. Hastanın yaşına, yaşam önceliklerine, venöz tromboz riski, koroner arter hastalığı riski, inme ve meme kanseri gibi kişisel risklere göre tedavi planlanır.

Menopoz Kadınlığın Sonu mu?
Menopoz Cinselliği Etkiler mi?

Menopoz, tam olarak sadece kadının üreme çağının sonudur.  Kadınlığı bir tek üremeyle eşdeğer tutamayız. Üreme haricinde, menopoz ile birlikte görülen hoşlanmadığımız durumlar, artan riskler aslında daha çok yaş almayla birlikte oluşan sorunlardır.  Birçok sağlık riski benzer yaş grubundaki erkeklerde de artmaktadır. Menopozla birlikte; doğanın, özellikle kalp damar hastalıkları açısından kadına sağladığı avantaj ortadan kalkmaktadır.

Menopoz sonrası değişen hormon düzeylerinin cinsel hayatı olumsuz etkileyen yönleri vajinal kuruluk, rahatsızlık hissinin oluşması, libidodaki azalma olarak sayılabilir.  Bunun yanı sıra avantaj olarak istenmeyen gebelik endişesinin ortadan kalkar. Bu da kadının cinselliği daha korkusuz yaşamasını sağlamaktadır. Vajinal kuruluk çoğunlukla tıbben destek olup, düzeltebildiğimiz bir sorundur.  Libido ise, en az bedensel, hormonal etkenler kadar; ruhsal durum, yaşam tarzı, beklentilerle değişen bir haldir. Menopozdaki kadın ise bunları yönetebilecek, besleyebilecek olgunluğa sahip olduğundan cinsel hayatını yaşamın bu dönemine göre rahatlıkla düzenleyebilmektedir.

Menopoz kadın için yeni bir başlangıçtır. Beklenen yaşam süresinin uzamasıyla birlikte kadının yaşamının oldukça uzun bir dönemini kapsamaktadır. Hekim olarak amacımız kadınlara bu döneminin özelliklerini anlatmak, her açıdan sağlıklı, mutlu geçirebilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmalarını sağlamaktır.

Menopoz Dönemini Konforlu Geçirmek İçin Neler Yapmak Gerekir?

Dr. Kontrolü, Egzersiz vs Gibi Etmenlerin Rolü Nedir?

Kadın perimenopoza girdiğini düşünüyorsa ilk yapılması gereken kapsamlı bir tıbbi değerlendirme olacaktır. Öncelikle kadının tıbbi öz geçmişi, adet düzeni, yakınmaları ile durumu ortaya konulmalıdır. Menopozdaki kadın için sağlık açısından en temel iki sorun osteoporoz ve kalp damar hastalıkları olmaktadır. Bunların yanı sıra diyabet,  hipertansiyon, obezite, varisler,  damar tıkanıklıkları, depresyon açısından değerlendirilmelidir. Her kadın kendisine özel sağlık riskleri açısından değerlendirilerek, gerekli yaşam tarzı değişiklikleri planlanmalı, önlemler alınmalıdır.

Ayrıca son adetten sonraki 1 yıllık dönemde az da olsa gebelik riski devam ettiğinden uygun doğum kontrol yöntemi belirlenmelidir.

Bazı kadınlar için menopoz sıkıntılı bir dönem olarak algılanırken, birçok kadın tarafından da hayatın doğal gidişindeki yeri kabul edilip, sağlıklı, özenli bir beslenme, egzersiz rutini, perimenopozal, sonrasında da postmenopozal yakınmalarla ilgili doktoru tarafından önerilecek dönemsel desteklerle beden ve ruh sağlığını önceleyerek eğlenceli, daha keyifli yaşam dönemi olarak algılanmaktadır.

İlgili Yazılar